"چنزو" چیست؟

چنزو خبرسازترین حشره در دو،‌ سه هفته اخیر بوده است اما نه به عنوان یک حشره آوازخوان که بیشتر در مناطق گرمسیری زندگی می‌کند؛ بلکه به عنوان جانوری که در یکی از استان‌های کشور یک خوردنی نسبتا محبوب محسوب می‌شود. کرمانی‌ها به زنجره می‌گویند: «چنزو». اگر خردادماه گذرتان به شهر کرمان، سیرجان، شهر بابک و دشت‌های اطراف کرمان بیفتد، حتما چنزو فروش‌ها را می‌بینید که زنجره های تازه را برای فروش به بازار آورده‌اند. فصل شکار در کرمان از اوایل خردادماه شروع می‌شود و دقیقا آخر خرداد هم به پایان می‌رسد. جوان‌های کرمانی علاقه چندانی به خوردن چنزو ندارند و وقتی درباره این حشره از آن‌ها پرس و جو می‌کنیم، می‌گویند: «ما جوان‌های دهه شصتی به چنزو هیچ علاقه‌ای نداریم.» این در حالی است که چنزو، خوردنی محبوب برخی از قدیمی‌های کرمان است. مثلا احمدآقا که خودش یکی از کرمانی‌های اصیل است، علاقه زیادی به چنزو دارد و می‌گوید: «هرسال خردادماه که می‌شود، شکارچیان راهی دشت‌های اطراف می‌شوند و یک گونی روی بوته‌ای می‌اندازند که زنجره روی آن تخم‌ می‌گذارد. بعد گونی را از روی بوته بر می‌دارند و درش را هم می‌بندند. مردم معتقدند، که چنزو خواص درمانی زیادی دارد. مثلا اینکه برای درد دست، پا، کمر و همین‌طور نفخ بسیار موثر است. مزه‌اش هم چیزی شبیه میگو است. بعضی‌ها هم می‌گویند که مثل تخمه می‌ماند.» با اینکه خوردن حشرات خیلی با ذائقه ما ایرانی‌ها سازگار نیست، یک خانم کرمانی که از طرفدان این حشره است، معتقد است: «چنزو را وقتی برشته می‌کنید و بعد مورد مصرف قرار می‌دهید، خیلی طعم خوبی دارد. مثل چیپس یا مثلا چیزی شبیه تخمه. اصلا هم حس بدی به آدم دست نمی‌دهد اما جوان‌های امروزی علاقه‌ای به خوردن چنزو ندارند.» آقامصطفی هم راننده تاکسی است اما بهار که می‌شود، کارش این است که به بیابان‌های اطراف زیدآباد برود و چنزو شکار کند و بعد هم در بازار بفروشد: «فصل شکار چنزو خرداد است. چنزو روی بوته‌ای به نام قیچ می‌چسبد و وقتی گونی را روی بوته قیچ می‌اندازیم، تعداد بسیار زیادی چنزو عایدمان می‌شود. بازارش هم خیلی خوب است.» نحوه مصرف چنزو این‌گونه است که سر، بال‌، پا و شاخک‌هایش را می‌چینند و بعد از تفت دادن مصرف می‌کنند. بعضی‌ها با چنزو چلوخورشت درست می‌کنند و برخی دیگر آن را با تخم‌ مرغ می‌خورند. البته برخی هم هستند که چنزو را برشته و با آجیل مصرف می‌کنند. چنزو به گفته خود کرمانی‌ها حشره نسبتا گران‌بهایی هم محسوب می‌شود و هر سال که بارندگی بیشتر باشد، جمعیت این حشره هم بیشتر می‌شود. شاید گونه‌ای دیگر از این این حشره با نام محلی تژق وجود دارد که در خراسان جنوبی شهرستان قاین و شهرستان بیرجند همینطور در شهر آیسک (با نام محلی شاشنگ)، در فصول گرم سال یعنی از نیمه‌های بهار دیده می‌شود. تژق هم لابه لای درختان و بوته‌های خشک گیاهان را برای اقامت بیشتر ترجیح می‌دهد. تژق مصرف خوراکی دارد و به عمل بودادن یا برشته کردن آن برجو گویند و به ذائقه مردم محلی طعم لذیذی هم دارد. مردم محلی بیرجند تژق را مثال تخمه شور و مصرف می‌کنند. با تشکر از خانم سهیلا صدیقی بدلیل اقتباس از بخشی از گزارش ایشان در خبرگزاری ایسنا

زَنجـِره Cicada یا زلّه یا جیرجیرک دشتی و یا در گویش خراسانی چز، در گویش کرمانی ((چنزو ))گونه‌ای حشره است از راسته نیم‌بالان (Hemiptera)، رده زنجره‌ریختان (Cicadomorpha) یا Auchenorrhyncha که دارای چشمانی ریز و با فاصله از هم بر روی سر و بال‌های شفاف ترانما با رگ‌بندی زیاد است. حدود ۱۵۰۰ گونه زنجره در جهان وجود دارد که غالباً در مناطق معتدل گرم تا گرمسیر سکونت دارند. برای مثال ۲۰۲ گونه در استرالیا، ۱۰۰ گونه در جزایر اسپانیا و تنها یک نمونه در پادشاهی بریتانیا می‌زید. گونه بریتانیایی آن در ۶۱ درجه شمالی پراکنده‌اند. این حشرات عموماً درخت کاج را ترجیح می‌دهند ولی در لاروهای پیر پوست اندازی بر روی ساقه علف و گاه سرخس نیز دیده شده‌است. به‌طور کلی دارای چرخه حیات چندین ساله‌است و اکثر این دوره به صورت لارو و زیر زمین سپری می‌شود. حشره نابالغ با سوراخ کردن ریشه گیاه و مکیدن شیره آن تغذیه می‌کند. در بعضی گونه‌ها زمان زیادی تا بلوغ صرف می‌شود. از جمله magicicada از آمریکای شمالی که به علت چرخه حیات ۱۷ ساله‌اش شهرت دارد. همه حشرات به‌وسیله پرواز کردن از خطر فرار می‌کنند، اما ملخها و چنزوها جهش می‌کنند. این حشرات سنگین دارای پاهای سنگینی در عقب بدن خود هستند. این حشرات معمولاً می‌توانند ۱ متر (۳ پا) یا بیشتر جهش کنند.